BİR BEBEKTEN ÇOK DAHA FAZLASI

Hello Kitty, Ichimatsu bebekleri, Monchhichi, Pokemon, Totoro, Teru Teru Bozu. Japonya’nın maskotlara, oyuncaklara, anime karakterlerine, kısacası şirin olan her şeye verdiği değer ve markalaştırma tutkusu malum. Edo Dönemi’nde* ortaya çıkan, zahmetli işçiliğiyle bilinen, Kokeshi bebekler ise, bu tutkunun belki de ilgi ve saygıyı en fazla hak edenlerinden.

Kokeshi bebekler 19. yüzyıl başlarında, Japonya’nın kuzeydoğusunda yer alan Tohuku Bölgesi’nde doğdu. Tohuku’nun dağ köylerinde yaşayan erkekler, uzun ve sert kışlarda çocuklara oynamaları için basit ahşap bebekler yapıyorlar, giderek gelişen sanatlarını oğullarına aktarıyorlardı. Ve tabii ki onlar da kendi oğullarına…  Zamanla, Tohuku kaplıcalarını ziyarete gelen turistler ahşap, silindire yakın formda, kolları ve bacakları olmayan, üzerlerinde folk motifler taşıyan bu bebekleri hatıra olarak evlerine götürmeye başladılar. Artan taleple birlikte, Kokeshi bebekler kısa zamanda çocuklara yönelik sade oyuncaklar olmaktan çıkıp zarif, dekoratif hediyelere ve ev eşyalarına dönüşerek, her yaş grubundan insana hitap eden bir Uzak Doğu güzelliği oldu. Haliyle üretimi arttırmak ve bu sanatı canlı tutmak adına, babadan oğula geçen cinsiyetçi gelenek sona erdi ve bir çok kadın da Kokeshi yapma becerisi kazanarak ustalaştı.

Şekli, rengi, motifleri ve yöresi bakımından bazı ortak özellikleriyle bilinen 12 resmi Kokeshi bebek var; Naruko, Kijiyama, Nakanosawa, Nanbu, Hijori, Sakunami, Togatta, Tsuchiyu, Tsugaru, Yajiro, Yamagata ve Za. Bu Kokeshi bebeklerin hepsi, stili ne olursa olsun kızılcık, akçaağaç veya kiraz gibi ağaçlarda işlenirler. Kokeshi ustası, bebeğin her bir parçasını torna tezgahında elleriyle şekillendirir. Kullandığı tüm aparatları da yine kendisi tasarlar. Bu sayede iş aletleri, eline ve çalışma tarzına uyarak, hareket rahatlığı sağlar. Ardından gelincik kürkünden yapılma yumuşak bir fırça ile bebeğin vücuduna ve yüzüne çizimler yapılır. Hangi stilde olursa olsun yüzlerinde daima mutlu görünen bir çift göz, etrafına sevgi aşılamayı felsefe edinmişçesine olgun, huzurlu ve sakin bir ifade vardır. Geleneksel bir Kokeshi’de yalnızca siyah, kırmızı ve yeşil mürekkep kullanılır. Usta, bebeği balmumu ile mühürlemeden önce tabanına imzasını atar ve işte; Kokeshi bebeğimiz hazır!

Kokeshi bebekler, bugün makineleşmeyle birlikte seri halde üretilip tüm dünyaya pazarlanıyorlar. Kimmidoll, Usaburo, Momiji başta olmak üzere gerçek Kokeshi sanatından etkilenerek piyasaya çıkan ve popülerleşen bir çok bebek var. Bebekler bazen mesaj taşıyor, bazen ünlü bir ismi model alıyor, bazen para, şans ve aşk getirmeyi vadediyor, bazen de dikkat çeken giysileriyle moda tutkunlarının raflarını süslüyor. Tüm bu şöhret kulağa hoş gelse de, Japonya kırsallarında nüfus hızla azalırken, gençlerin son derece sıkı bir süreç olan Kokeshi çıraklığından geçmek istememeleri, Kokeshi sanatının geleceğiyle ilgili endişe uyandırıyor. Öte yandan, Kokeshi sanatı seri üretime bir antitez olduğu için, fabrikasyon bebekler koleksiyonerler tarafından gerçek kabul edilmiyor. Bu yüzden eğer bir Kokeshi edinmeye karar verdiyseniz, kökeni ve sembolik önemiyle Tohukulu ustaların imzasını taşıyan geleneksel bebekler en doğru tercih olacaktır.

Tohukulu Kokeshi ustalarının imzasını taşıyan, 20. yüzyıl başlarından vintage Kokeshi bebekler şimdi Sanayi313’te satışta.

https://shop.sanayi313.com/urun/japon-kokeshi-bebek-seti

*Edo Dönemi, Japonya tarihinin 1603-1868 yıllarını kapsayan dönemidir. Bu dönem 24 Mart 1603 tarihinde Edo’da, Tokugawa Ieyasu tarafından Tokugawa Şogunluğu’nun kurulmasıyla başlar ve 3 Mayıs 1868’de Meiji Restorasyonu’nun başlamasıyla sona erer.