ARTER’DE YASEMİN ÖZCAN SERGİSİ: ISLAK ZEMİN

Yasemin Özcan ile geçtiğimiz sene Pera Müzesi’nde açılan Gelecek Hatıraları sergisindeki işlerinin karşısında dakikalarca durup, kalbimin ortasında tam da adını koyamadığım bir şeyler hissettiğim anda tanıştım. Kelimelerle arasında büyülü bir bağ olduğunu düşündüğüm sanatçının “Her Şeyi Hatırlamak Bir Tür Deliliktir” cümlesi o sergiden sonra sık sık aklıma düştü. Şanslıyım ki yeni sergisini sanatçının kendisinden dinleyebildim.

Serginin girişinde “Umut ya da Işık Stresi” isimli bir fotoğrafla göz gözeyiz. Bundan seneler önce uzunca bir “kafa” tatilinin dönüşünde mutfak lavabosunda Yasemin’i karşılayan sürpriz, Islak Zemin’in girişinde bu sefer ziyaretçileri karşılıyor. Sanatçının “Kırılgan bir umudun vücut bulmuş hali” diyerek anlattığı bu kare, coğrafyamızda hayatı deneyimleyen herkesin hissettiği depresyonla umudun karışımı olan ve sergi boyunca bize eşlik edecek duyguların habercisi niteliğinde. Fotoğrafı geçip duvarın köşesinde gözüme ilişen kahverengi bir parçaya doğru ilerlerken Yasemin: “Başım(ız)a gelene ağlamak yerine ironiyle baş etmeyi daha eğlenceli buluyorum.” diye anlatmaya başlıyor.

BEKTAŞİ MİMARİSİ

Yasemin Özcan, 2012-2016 yılları arasında kırsalda doğup şehre taşınan inançların, şehirdeki yansımalarını araştırırken Bektaşi mimarisine dair çarpıcı bir bilgiyle karşılaşmış: “Bektaşi mimarisinde, duvarları özellikle köşeli yapmıyorlar ki insanlar da köşeli karakterlere sahip olmasın.” Esneklik kavramı, Özcan’ın sanat pratiğinde merkezi bir yere sahip. Toprak, sergide hem bir yapı malzemesi hem de kültürel aktarımın metaforu olarak sunuluyor. Çamurdan yapılmış ufacık heykeller, bu bilginin somut yansımalarından biri. En temel duygularımızdan biri olan kaygı da toprak metaforuna arkadaşlık ediyor. “Kaygımız ve bilgeliğimiz arasındaki ilişkinin sürekli bir çıkmazda olduğunu düşünüyorum.”

Ardından karşımıza çıkan devasa kerpiç kaidenin üzerinde neye göre hatırlayıp unuttuğumuzu ve delilikle akıllılık arası durakları sorgulatan bir cümle var. Brian Friel’in Translations adlı oyununda geçen ve sanatçının hafızasına yer eden bu cümleyi burada tekrar etmek yerine Arter’in giriş katındaki vitrinine yaklaşarak okumanızı şiddetle tavsiye ediyorum. Türkiye’de bulunan bir takım seramik atölyelerinden topladığı formların üzerine kazıdığı harfler, sanatçının sergi boyunca sorguladığı; insan – toprak, hafıza – dil, otobiyografi – kurgu ilişkilerini belki de en net gördüğümüz duraklardan biri.

KADINLIK ÜZERİNE

Kaidenin bittiği duvarın hemen üzerinde, adeta evinin balkonundan sizi inceleyen anneannesinin görüntüsü ise Özcan’ın nesiller arası aktarım, göç ve kimlik inşası konularına olan sonsuz merakının simgesi. Zekiye anneanne duvardaki tabletlere kazınan yoğun hikayelerde yeniden karşımıza çıkıyor ve coğrafyamızın kaçınılmaz gerçeklerini bize hatırlatıyor. Miras aldığımız kadınlık üzerine yine ve yeniden düşünmek isterseniz bu tabletleri dikkatle okumanızı tavsiye ederim.

Sergiye adını veren Islak Zemin odasına doğru yürürken geçtiğimiz diğer duraklarda da Yasemin bize toprağın kullanım ve dolaşım metotlarını, malzemenin dönüşümünü, insan elinde aldığı farklı şekilleri yakından deneyimletiyor. “Tek Kişisin Sana Yeter” diyen derin dipli dökme demir tavanın, 32 yaşında “hala” evlenmemiş bana ve benim gibi evlilik müessesini sorgulayan pek çok insana kırptığı ironik göze içimden kahkahalarla gülüyorum.

Yalnız yaşayan kişiler üzerinde kurulan toplumsal baskının ağırlığını ve biz bekarların bir şeyin azı ya da küçüğüyle yetinmelerine dair beklentiyi arkamızda bırakıp son odaya, ilişkilerin karmaşıklığına doğru ilerliyoruz. Endüstriyel üretim karoların üzerine aşındırılarak yazılmış kurmaca metinlerden oluşan Islak Zemin serisi, ilişkileri çevreleyen beklentileri, karşılaşma anlarını ve flört pratiklerini farklı şehirlerdeki kahramanların ağzından anlatıyor. Benimle beraber metinleri okuyan her ziyaretçinin yüzünde “Ah! Ama bu aynı ben!” ifadesini görüp Yasemin’le birbirimize gülümsüyoruz.

Köklerinin kıymetini bildiği, kendini tanımaya zaman ayırdığı, toprakla bağını koparmadan başına gelenlere ironiyle yaklaşıp umudu yeşertmeye devam ettiği için Yasemin Özcan’a ise şapka çıkarıyorum.

*Küratörlüğünü Eda Berkmen’in üstlendiği Islak Zemin sergisi, 4 Haziran’a kadar Arter’in giriş kat galerisinde ziyaret edilebilir.

Yasemin Özcan: Islak Zemin
Sergiden görünüm
Küratör: Eda Berkmen
Arter, 2024
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Soldan sağa

Yasemin Özcan
Filizlenme 3, 2021
Fine art baskı
63 x 48 cm (çerçeveli)

Filizlenme 2, 2021
Fine art baskı
63 x 48 cm (çerçeveli)

Filizlenme 1, 2021
Fine art baskı
63 x 82,5 cm (çerçeveli)

Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
V Yaka, 2024
Kırmızı çamur tabletler üzerine aşındırılmış metin, seramik karolar, toprak, filiz, seramik heykeller, piko işlenmiş bez
Değişken boyutlar
SaDe ve Arter desteğiyle
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
V Yaka (detay), 2024
Kırmızı çamur tabletler üzerine aşındırılmış metin, seramik karolar, toprak, filiz, seramik heykeller, piko işlenmiş bez
Değişken boyutlar
SaDe ve Arter desteğiyle
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
Her Şeyi Hatırlamak Bir Tür Deliliktir 10, 2024
Farklı atölyelerden toplanmış ve aşındırılmış 33 adet seramik, kerpiç kaide
Değişken boyutlar
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan: Islak Zemin
Sergiden görünüm
Küratör: Eda Berkmen
Arter, 2024
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
Arzu (detail), 2019
Hand-moulded high-fired ceramic forms, table, ivy branch
Dimensions variable
Photo: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
Snapchat’ten WhatsApp’a (Derz Heykelleri serisi) (detay), 2024
Aşındırılmış seramik karolar, pirinç harfler
20 x 120 x 4 cm
Fotoğraf: flufoto (Barış Aras & Elif Çakırlar)

Yasemin Özcan
Islak Zemin 1, 2024
Seramik karolar, pirinç harfler
12 x 120 x 120 cm
Fotoğraf: Hadiye Cangökçe