RAFAEL MONEO NEYİ MÜJDELİYOR?
Yalnızlaşmamız bireysel bir sorundan öteye gidiyor gibi. Ülkelerin sınırlarını kapatması, belki çok fazla birlikte vakit geçirdiğimiz ev ahalisiyle artık anlaşamamız; bir bütün olmanın, bir arada olmanın gitgide zorlaştığını düşündürüyor bize. İronik bir şekilde uzak durmanın bir sağlık koşulu haline gelmesi de “Birlikte Nasıl Yaşarız?” sorusunu daha fazla düşünmemize neden oluyor. Lübnanlı eğitimci ve mimar Hashim Sarkis ise çözümü mimarlardan ve Altın Aslan Ödülü sahibi Rafael Moneo’dan bekliyor gibi…
Geçtiğimiz yıl planlanan fakat pandemi nedeniyle bu yıla ertelenen, Hashim Sarkis küratörlüğünde düzenlenen 17. Venedik Bienali Uluslararası Mimarlık Sergisi “Birlikte Nasıl Yaşarız?” sorusuna cevap arıyor. 22 Mayıs-21 Kasım tarihleri arasında ziyaret edilebilecek Bienal mekanları tabi ki o çok özlediğimiz Giardini ve Arsenale… 46 ülkeden 112 katılımcının izlenebileceği etkinlikte bu yıl Irak, Özbekistan ve Grenade’nin pavyonlarını ise ilk defa görebileceğiz.
“Birlikte Nasıl Yaşarız?” teması ile mimarlara, son dönemde aklımızda çokça yer edinen soruyu yönelten Sarkis, mimarlık disiplinin varoluşundan gelen ve onu özünde biraz kibirli kılan “tanrısal” eğilimlerinden faydalanmak istiyor. Mimarın yüzyıllardır kendinde gördüğü toplumsal düzenleyici rolünün, siyasilerin, iklim krizi, sosyal adaletsizlik, toplumsal bölünme gibi sorunlar karşısında ortaya koyduğu başarısız çözümlere karşın daha güçlü bir duruş sergileyebileceğine inanıyor belki de.
Bu beklenti Bienalin başka alanlarında da kendini gösteriyor. Bu yılki Altın Aslan Yaşam Boyu Başarı Ödülünün sahibi, Sarkis’in aday gösterdiği ve “döneminin en dönüştürücü isimlerinden biri” olarak tanımladığı 83 yaşındaki İspanyol mimar, eğitmen, eleştirmen ve teorisyen Rafael Moneo… Moneo, Bienalin söylemek istediklerine dair de çok şey anlatıyor. Eski ve yeniyi zekice buluşturan projeleriyle mimar, çözüm arayan Bienalde başlı başına bir rol model oluyor. Projelerinde geleneksel teknikleri ve formları sıkça kullanan mimar, geçmişe gösterdiği saygıyla empati ve anlayışı müjdelerken, birlikte yaşamanın formülünün daha fazla bağ kurmakta olduğunu belirtiyor: tarihi olanla; yerle, toplumla ve sevdiklerimizle.
Sarkis’in deyimiyle Moneo, tarihi alanlarda yaptığı çalışmalarda ortaya koyduğu taze bakış açısıyla teoriye büyük katkılar yapmış bir isim. 1996’da Pritzker ödülünü kazanan Moneo’nun şiirsel bir yeteneğe sahip olduğunu da söylemek mümkün. Moneo’nun Sarkis’i bu denli büyülemesine sebep ise kuvvetle muhtemel bağlam ile kurduğu ilişkiler olmalı. Tarihi alanlarda yaptığı çalışmalarda çok iyi analizler yapan ve alana çağdaş bir yaklaşım getirebilen mimar; yapının planının bulunduğu bölgenin sosyal, kültürel ve tarihi bağlamına göre doğru şekillendirmesiyle de tanınıyor.
Kimilerinin “İspanyol mimarisinin Rönesansını müjdeleyen isim” olarak tanımladığı Moneo’nun üretimlerindeki “yalnızlık” halini bir başkaldırı olarak yorumlamak da mümkün. Formun bir ifade biçimi olduğu kadar işlevsellikle de ilgili olduğunu bize hatırlatan, bu anlamda teknolojinin mimarlık üzerindeki etkisini “ideolojik ve kişisel sebeplerle” istismar edenleri her platformda eleştiren Moneo, mimarlığın dayanıklılığı sağlamakla ilgisi olduğunu belirtiyor.
Portfolyosu hayli geniş ve çeşitli olan mimarın “adını koymayı” kimileri zor bulsa da Moneo’nun yer, ışık ve form ile olan şiirsel ilişkisi onu farklı kılan özelliklerden. İspanya’daki National Museum of Roman Art projesi bu özellikleri yakalayabileceğimiz yapılardan biri. Malzeme seçimi, kemer kurgusu ile programı sergileme alanına uygun hale getirişi ve kullandığı proporsiyonların döneme uygunluğu ile yapı eski ve yeninin çok zarif bir buluşması olarak tanımlanabilir. Son 200 yılın en önemli genişletme projesi olarak gösterilen Museo del Prado ise mimarın tabii ki dikkat çekici projelerinden bir diğeri. Mevcut 1785 tarihli Neo klasik tarzda inşa edilmiş müzeye getirilen ek yapı, Moneo’nun ışık kurgusu ve yenilik arayışının bir göstergesi.
Sarkis’in Giardini’deki Kitap Pavyonunda, mimarın çalışmalarına dair çizim ve modellerin yer alacağı küçük bir sergi planladığı da biliniyor. Rafael Moneo’ya verilecek Altın Aslan Yaşam Boyu Başarı Ödülünün, 22 Mayıs’ta, Lina Bo Bardi anısına verilecek olan özel ödül ile sunulması planlanıyor.
